Heimildasíða

Tengt Siglufirði

Árið 1946 - Rauðkumálið - 1,2,3 - Þóroddur og Rauðka

Einherji 12. janúar 1946

Í síðasta blaði Mjölnis er Þóroddur með ósannindavaðli að svívirða fógeta útaf Rauðku sem festum Siglfirðingum, líka mörgum flokksmönnum Þórodds kemur saman um, að hafi unnið með kappi og hyggindum, það svo, að hann fékk, án þess honum væri falið það, leyfi ríkisstjórnarinnar til þess að leyfa (ekki aðeins 5000 mála Rauðku, sem áður var búið að leyfa), heldur 10 þúsund mála Rauðku og samþykkti bæjarstjórn það og Rauðkustjórn.

Af gjörðabók stjórnarinnar sést, að allir hafa verið jafnan sammála í málum þeim, er voru á dagskrá og nokkru máli skiptu, líka fulltrúi kommúnista.

Fór samvinnan fram með ágætum milli allra. Farin var sú leið, að flokksmenn hvers pólitísks flokks í nefndinni fjölluðu um Rauðkumálið við sína flokksmenn og

fulltrúa síns flokks. Var talið að það myndi gefast betur en að formaður - hver sem væri - talaði við aðra en sína flokksmenn. Þetta kallar Þóroddur, að gengið hafi verið fram hjá sínum flokki í málinu af formanni.

Er þetta því auðsæ lygi. Auk þess hefur sá, er þetta ritar það eftir formanni Rauðku, að hann hafi átt tvisvar tal um Rauðkumálið við Þórodd og mág hans Áka, sem nú er orðinn ráðherra og að sér hefði verið ljúft að tala við þá oftar um málið eftir ástæðum og sérhvern þeirra flokksmanna. En formaður Rauðku átti líka tal við menn úr öllum stjórnmálaflokkum um málið.

Bæjarfógeti er ekki kunnur að því að geta ekki átt kurteist samtal um mál, sem hann er að berjast fyrir, við pólitíska andstæðinga, Þótt þeir væru honum ósammála í málinu, hvað þá heldur, er þeir voru honum sammála í málinu.

Þessu lýsti bæjarfógeti yfir á fundi, og allir, sem þekkja bæjarfógeta vita, að slíkt er satt, og að þess má vænta um hann bæði í þessu máli og öðru, enda á svo að vera. Hvers vegna er Þóroddur að ljúga svona ólíklega? Hyggur hann það meðmæli með sér í bæjarstjórnarkosningunum? Siglfirðingar þekkja bæði bæjarfágeta og Þórodd, því ver fyrir Þórodd.

Þá segir Mjölnir, að bæjarfógeti hafi sótt fast að verða formaður í Rauðkustjórn. Þóroddur ætti að spyrja þá meðstjórnarmenn bæjarfógeta, þá Svein Þorsteinsson og Schiöth að því.

Þeir myndu segja annað, en þeir einir vita. Hann sótti það svo fast, að hann kaus annan (Schiöth) fyrir formann og sagðist skyldi styrkja hann og styðja til formennskunnar eftir því, sem hann gæti.

Þegar Schiöth óskaði eftir að fá bæjarfógeta með sér suður til Reykjavíkur, til þess að aðstoða sig þar í Rauðkumálunum, lofaði bæjarfógeti honum að fara með honum. Þegar það fékkst ekki að þessir 2 væru sendir suður lagði Schiöth niður formennsku og bæjarfógeti var kosinn formaður.

Skammast Þóroddur sín ekki fyrir að skrökva svona?

Hitt mega allir Rauðkustjórnarmenn - líka fulltrúi kommúnistanna - eiga, að þeir unnu af alefli og studdu formanninn í starfi hans. Hefir bæjarfógeti lýst því áður yfir. Mun fulltrúa kommúnista hafa þótt nóg um áróður Þórodds móti bæjarfógeta og þótt af litlu viti gjört, a.m.k. voru formannsskiptin það. Minna þau á ummæli, sem höfð eru eftir Sjálfstæðismanni miklum og stuðningsmanni Rauðku í Reykjavík, er hann heyrði, að skipt væri um formann í Rauðku.

Þóroddur, Erlendur, Schiöth og Guðmundur Hannesson bæjarfógeti. Ljósm. Kristfinnur (nema þóroddur:sk)

Þóroddur, Erlendur, Schiöth og Guðmundur Hannesson bæjarfógeti. Ljósm. Kristfinnur (nema þóroddur:sk)

“Eigi þykir viturlegt að skipta um hershöfðingja meðan á orrustu stendur.” Þar við bætist, að þessi formannsskipti eru af dómsmálaráðuneytinu talin og úrskurðuð ólögleg."

Allt þetta uppsteyt Þórodds í Rauðkumálinu var til þess gert að koma mági hans í Rauðkustjórn, og er þá varla - ekki einu sinni fyrir flokksmenn hans - hægt að taka hann alvarlega í Rauðkumálinu.

Annars er Þóroddur persónulega og fjárhagslega interesseraður í svo mörgu, að ólíkt er foringja fátæks verkamannaflokks. Hefir margur verið kallaður braskari fyrir minna.

Einherji hefði nú ekki verið að minnast á lygar Mjölnis út af Rauðku, sem snerti einstaka menn, nema af því, að um leið er verið að gefa í skyn, að Framsóknarflokkurinn hafi í Rauðkumálinu verið áður mótfallinn endurbyggingu Rauðku, en það eru ósannindi og lygaáróður.

Í það eina skipti, er bæjarstjórn leitaði um vilja almennings í því máli og leitaði undirskrifta um málið, skrifuðu allir Framsóknarmenn í Siglufirði undir áskorun 1939 um, að ríkisstjórnin leyfði bænum að endurbyggja Rauðku, allir nema Þormóður og 4-5 Framsóknarmenn aðrir. Bæði bæjarfógeti og allir aðrir Framsóknarmenn voru með endurbyggingunni og skrifuðu undir áskorun til ríkisstjórnarinnar, þótt verið sé að ljúga því gagnstæða upp á Framsóknarmenn.

Þessu til enn frekari sönnunar má benda á samþykktir í fulltrúaráði Framsóknarflokksins, sem hljóðar þannig:

“Fundur haldinn í fulltrúaráði Framsóknarmanna 30/5 1939 samþykkir að skora á ráðherra Framsóknarflokksins, að þeir beiti sér fyrir því, að ríkisstjórnin veiti nú þegar Siglufjarðarkaupstað leyfi til byggingar síldarverksmiðju á svokölluðum Rauðkugrunni í Siglufirði.”

Þetta er sannleikurinn um fyrri afstöðu Framsóknarflokksins í Siglufirði til endurbyggingar Rauðku.

Það sem Þormóður hinsvegar síðan hefir gert í málinu, o.fl. málum, er góð skýring á afstöðu Framsóknarflokksins í Siglufirði, til hans nú og síðustu viðskipta flokksins við hann.

En persónurnar eru aukaatriði, aðalatriðið er flokkurinn sjálfur og málefni hans. Siglfirðingar góðir! Málefnum flokksins kynnist þið best í stefnuskrá flokksins, sem birt var í Einherja fyrir nokkru.

Lesið hana vandlega, og er þér kynnist henni, munið þér finna, að vert er að berjast fyrir hugsjónum hennar. frjálslyndi og trú á framtíðina.

Fulltrúaefni flokksins munu ekki svíkja flokkinn með því að svíkja stefnuskrána. Stefnuskráin er auk þess svo frjálslynd og framsækin, að frjálslyndir og framsæknir utanflokkamenn geta fylgt henni OG FYLGJA.
---------------------------------------------

Siglfirðingur 26. janúar 1946

Árið 1946 - Rauðkumálið - 2 -Óheilindin í Rauðkumálunum

Uppistaðan í ræðu annars fulltrúa Alþýðuflokksins á borgarafundinum á mánudaginn var upplestur úr Alþýðublaðinu og Neista um kaupfélagsmálin og Rauðku. Var hann margorður um óheilindin í þessum málum og komst að þeirri fáránlegu niðurstöðu, að Rauðkustjórn mundi hafa “samþykkt 130 þúsund króna víxil fyrir Falkur-útgerðina” o.s.frv.

Fulltrúinn hafði með öðrum orðum engan skilning á þeim mun, sem er á því að samþykkja og ábekja víxil og verður slíkt vægast sagt að teljast lélegt veganesti fyrir þann, sem býðst til að fara með umboð bæjarins næstu 4 ár.

Hitt er svo rétt, að óheilindin eru víða í þessum málum sem öðrum og er það hið erfiðasta hlutverk almennings að dæma í þessum málum sem öðrum. Til þess þarf hann að fá upplýsingar sem ábyggilegar eru. Eftirfarandi tillaga. sem Erlendur Þorsteinsson flutti á stjórnarfundi Rauðku í marsmánuði 1944 getur skýrt eitt og annað um heilindi og óheilindi stjórnarmeðlima Rauðku:

Að panta nú þegar allt efni, sem þarf til endurbyggingar verksmiðjuhússins og síldarþróar, svo sem sement. steypujárn, uppslátt, timbur o.fl. og ennfremur að gera þegar ráðstafanir til að afla nægilegs innlends efnis, sands og matar.

Að gefa út handhafaskuldabréf, að upphæð 4,1/2, milljón og séu bréfin 50-5.000 krónur að upphæð. Bréfin verði tryggð með ábyrgð Siglufjarðarkaupstaðar og auk þess 1.veðrétti í verksmiðjunni. Vextir 4,1/2% og greiðist bréfin upp á næstu 15 árum o.s. frv.

Þessi tillaga er eftirtektarverð, í fyrsta lagi vegna þess, að í henni er gert ráð fyrir, að panta þegar efni o.a. til byggingarinnar áður en nokkur vissa er fengin fyrir því, hvort fjáröflunarleið þessi er fær eða ekki.

Í öðru lagi vil ég benda á, að flutningsmanni hlaut að vera það ljóst af reynslu undanfarinna ára, að fjáröflunarleið þessi var fyrir­fram dauðadæmd. - Var hér verið að sýnast, voru þetta óheilindi eða heilindi?

Síðustu daga hefir staðið yfir lántaka vegna stækkunar Rauðku upp í 10 þúsund mála afköst að upp. hæð kr. 1,3 milljónir. Við lántöku þessa þurfti undirskrift Rauðkustjórnar og bæjarstjórnar undir skeyti til Reykjavikur, og stóð ekki á undirskrift neinna þessara aðilja nema Erlendar Þorsteinssonar.

Hann neitaði að undirrita skeytið. Voru þetta heilindi?

Schiöth
-------------------------------------------

Einherji 10. febrúar 1946

Árið 1946 - Rauðkumálið - 3 - Rauðkurógurinn

Út af meðmælum þremenninganna með mér, og einkum Rauðkurógi Þormóðs Eyjólfssonar, fylgja hér með staðfest afrit af fundargerðum Rauðkustjórnar frá 28. apríl 1944 og frá 24. júní s.á.

Þau hljóða þannig:

“Ár 1944, föstudaginn 28. apríl hélt stjórn Rauðku fund að Hótel Vík i Reykjavík.

Allir stjórnarmeðlimir og framkvæmdarstjóri voru mættir".

Fyrirtekið:

Svohljóðandi tillaga kom fram:

Stjórnin samþykkir að fela Lárusi Jóhannssyni hæstaréttarlögmanni, að afla 4,5 milljón króna láns til endurbyggingar Rauðku, 2½ milljón króna lánsins með 4,5% vöxtum og 2,0 milljón krónur með 5% vöxtum.

Fyrra lánið sé með fyrsta veðrétti til 15 ára afborgunarlaust í fyrstu 7 ár og síðara lánið til 7 ára með 2 veðrétti. Lárus áskilur sér 2% í ómakslaun.

Tillagan samþykkt með öllum atkvæðum.

Fleira ekki fyrir tekið. Upplýsingar staðfestar.

Fundi slitið.

  • Guðmundur Hannesson
  • Sveinn Þorsteinsson
  • Erlendur Þorsteinsson
  • G.Jóhannsson
  • Aage Schiöth
  • Snorri Stefánsson

Rétt endurrit staðfestir:

Guðmundur Hannesson, bæjarfógeti.

-----------------------------------------------------------

Laugardaginn þann 24. júní 1944 var haldinn annar fundur í stjórn “Rauðku.”

Fyrirtekið:

Svohljóðandi tilaga kom fram:

Með því að ákveðið er, að framkvæmdastjóri fari til Reykjavíkur næstu daga felur stjórn Rauðku honum að ganga endanlega frá samningum um þóknun til handa Lárusi Jóhannessyni lögfræðingi, vegna aðstoðar hans við lántöku í sambandi við endurbyggingu “Rauðku,” enda leiti hann álits hæstaréttarlögmannsins G.I. Guðmundssonar um málið.

Tillagan samþykkt með 3 atkvæðum.

  • Þeir Kr. Sigurðsson og
  • Axel Jóhannsson greiddu ekki atkvæði.
  • Kr.Sigurðsson
  • Guðmundur Hannesson
  • Kristmar Ólafsson
  • Axel Jóhannsson
  • Snorri Stefánsson.

Rétt endurrit staðfestir:

Guðmundur Hannesson, bæjarfógeti.

---------------------------------

Forsendur fyrri fundargerðarinnar urðu aldrei fyrir hendi - Lárus útvegaði aldrei það lán, sem þar var gengið út frá.

Annað en þessar fundagerðir hefir gamla Rauðkustjórnin ekki samþykkt um ómakslaun Lárusar. Sjálfur hefi ég aldrei átt svo mikið sem samtal við Lárus út af ómakslaunum hans, því síður samið við hann um þau, eins og verið er að breiða út. Ég hefi ekki átt annan þátt í þessu en þann; er fundargerðin frá 24. júní ber með sér og þar er málið lagt undir álit merks óvilhalls lögfræðings.

Ég endurtek:

Ég hefi aldrei átt svo mikið sem tal við Lárus um ómakslaun hans, því síður samið við hann.

Það ætti því að vera eitthvað annað, sem meðmælendurnir eiga við, en gaman væri að heyra.

Guðmundur Hannesson