Heimildasíða

Tengt Siglufirði

SPLÆSING og akker

Ekki hafði ég kunnað að splæsa víra eða fléttaðar landfestingar áður en ég kom um borð og var aldrei beðinn um slíkt. Ég kunni þó vel að splæsa venjulegt tóg og kaðla og gerði það eftir þörfum um borð, ásamt öðrum um skipverjum. Margir þeirra voru algjörir snillingar  á því sviði, á öllum tegundum kaðla, stálvíra og fléttaðra landfestinga.

Ægir Björns var mjög öruggur og vandvirkur, ekki var Sigurður Jónsson slakari, þá Stefán Árnason og Guðmundur Björnsson (Bósi)

Með öllum þessum mönnum lenti ég oft með til að aðstoða, og fékk í leiðinni góð tækifæri til að læra listina. Þó splæsti ég aldrei víra sjálfur, en þessi þekking á handbrögðum meistaranna, komu sér vel er ég um 10 árum síðar gerðist timburmaður um borð í Hvalvík.

Þegar undirbúningur vegna síldarflutningana ár hvert, þá voru þessir áðurnefndu ávalt við þau verk, að lagfæra og endurbæta fríholtin sem notuð voru á milli skipa við lestun á hafi úti. Þessi fríholt voru vörubíladekk sem vírar voru þræddir í gegn og mikið um splæs og fleira. Þetta var mikið puð, raunar þrælavinna.

Eitt af hefðbundnum verkum þegar farið var úr höfn á milli landa, var að "steypa í klussin" (akkerisraufir) sem kallað var. Oftast voru það bátsmaðurinn og timburmaður sem unnu það verk. Blandað var saman sementi, vatni og vítisóda, troðið síðan annað tveggja pappír og eða pokadruslum meðfram akkerisfestunum og steypunni síðan helt niður í klussið.

Sódinn kom í veg fyrir að steypan harðnaði um of, og brotnaði því auðveldlega þegar anker var látið falla, en þetta var gert til að koma í veg fyrir, sjór frussaði þar upp með og niður í keðjukassann, þar sem 9 liða ankerisfestar voru geymdir áfastir skipinu í annan endann og sjálfu akkerinu í hinn.

Þegar ég nefndi akkersfestarnar, kom upp í huga mér atvik sem átti sér stað í norðarlega á Norðursjó. Við vorum á heimleið í nokkuð slæmu veðri. Skipið var á fullri ferð á móti kröppum öldugangi og viðeigandi stampi og höggum er stefni skipsins skall í öldurnar.

Þá allt í einu féll annað ankerið og níu liðir um 79 metrar (8,75 metrar voru á milli liða (um 25 fet hver liðir) sukku í sjóinn með viðeigandi látum og eldglæringum, þar sem keðjan féll óhindrað frá borði og stoppaði svo er á enda var komið, en ankersfestin var föst í botni akkerskassans.

Ekki náði þó ankerið botni á þessu svæði. Skipið var stoppað, og bátsmaður og háseti sendir fram á bakka til að finna út ástæðuna fyrir þessu óhappi, nokkuð sem ekki átti að geta skeð. Skipið lá flatt undan öldu og vindi, og valt gríðarlega, þrátt fyrir að vera fulllestað af olíu.

En það voru vanir menn sem sendir voru fram á. Þar kom í ljós að öryggisklemma sem halda átti akkerinu, hafði brotnað. Bremsa sem undir venjulegum kringumstæðum átti einnig að halda, gerði það ekki að þessu sinni og vegna hraða keðjunnar í fallinu brunnu bremsuborðarnir nánast upp.

Akkerisspilið var gufuknúið, en þegar á reyndi var það ekki nógu öflugt, vegna slits á þéttingum sagði vélstjórinn sem kallaður var til. Eftir ítrekaðar og árangurslausar tilraunir höfðu verið gerðar til að hífa akkeriskeðjuna og akkerið upp, komu fyrirmæli frá skipstjóra um að logskera akkeriskeðjuna í sundur og láta það endanlega falla. Ekki tókst viðkomandi vélstjóra að finna réttu stillinguna á logskurðartækjunum, sem nægðu til að skera sundur hart stálið í keðjuhlekk.

 

Ég var á vakt uppi í brú, og skipstjórinn vissi að ég var vanur slíkum logskurði, hann var orðinn óþolinmóður og sendi mig fram á bakka til að ljúka verkinu frekar en að ræsa annan vélstjóra til verksins. Vélstjórinn áðurnefndi hafði gefist upp og slökkt á tækjunum, sagði efnið í hlekkjunum vera svo hart, að ekki væri hægt að logskera þá.

Áður en ég fór upp á bakkann, skoðaði ég stillingu á súr og gasmælum við flöskurnar sem voru inn undir bakkanum. Ég sá strax að ekki var samræmi á milli flæðis og þrýstings og bætti þar um. Síðan eftir að komið var upp á bakkann, fór ég eins framarlega og slöngurnar leyfðu, kveikti á tækjunum, stillti logann og skar hlekk í sundur innan tveggja mínútna.  Frá þeim stað sem hlekkurinn var skorinn, að akkeris klussinu var rúmur metir, og slöngvaðist stubburinn harkalega fram á við með skelli, og hvarf svo í djúpið. 

Mikill hliðarveltingur var á meðan á þessu öllu stóð, var mér haldið rækilega föstum af bæði bátsmanni og háseta á meðan ég hélt á logskurðartækjunum.  Eftir að samband hafði verið haft við útgerðina, var haldið til Bergen í Noregi, þar sem nýtt akker og keðja var sett um borð og að auki gert við spilið.