Heimildasíða

Tengt Siglufirði

Halldóra Eiríksdóttir

Morgunblaðið - 03. apríl 1992

Halldóra Eiríksdóttir - Minning Fædd 28. ágúst 1913 Dáin 27. mars 1992

Enn fækkar í hópi gömlu samferðarmannanna úr þessari stuttu vegferð sem manni sýnist að baki þegar maður kemst á svonefnd efri ár.
Nú er það Halldóra Eiríksdóttir, ekkja Þórodds Guðmundssonar alþingismanns, bæjarfulltrúa og verkalýðsforingja á Siglufirði, sem er kvödd við vegamótin þar sem leiðir skilja endanlega. » Dóra Eiríks, eins og hún var venjulega kölluð, var Vestfirðingur, fædd 26. ágúst 1913, fureldrar: 

Eiríkur Bóasson og Elín Engilbertsdóttir sem bjuggu á Sandeyri á Snæfjallaströnd, en mun hafa alist upp í Súðavík. Hún barst til Siglufjarðar í þeim harða straumi fólks sem þangað barst á kreppuárunum í leit að betri atvinnu, betri kjörum og betra lífi en kostur sýndist á í heimahögunum.

Halldóra Eiríksdóttir - Ljósmynd Kristfinnur

Halldóra Eiríksdóttir - Ljósmynd Kristfinnur

Á Siglufirði kynntist ég henni fyrst 1944, rúmlega þrítugri glæsilegri húsmóður á rausnar- og myndarheimili þar sem vinum og félögum var alltaf tekið eins og sérstökum heiðursgestum hvenær sem þeim þóknaðist að líta inn.

Fljótlega fórum við að starfa saman í Sósíalistafélaginu og ég komst að því að þessi unga kona átti að baki margra ára starf í verkalýðssamtökunum á Siglufirði og í Kommúnistaflokknum sem fór fyrir hreyfingunni af mikilli reisn á kreppuárunum. Þóroddur var búinn að vera landskunnur í mörg ár; hann var alltaf einn þeirra sem harðast sóttu fram.

Hjá þeim dvaldist móðir Þórodds, Sigríður Sigurðardóttir, frumherji og forustukona í verkakvennasamtökunum. Meðal nánustu heimilisvina var systir Dóru, Ríkey Eiríksdóttir, líka baráttu- og forustukona í verkalýðshreyfingunni. Á þetta heimili gat nýliði í vinstri hreyfingunni mikinn fróðleik sótt.

Dóra sat í stjórn verkakvennafélagsins Brynju á Siglufirði í níu ár og áratugi í öðrum trúnaðarstörfum fyrir verkakvennasamtökin. Eftir lát Þórodds 1970 fluttist Dóra til Reykjavíkur og átti þar heima upp frá því. Þessi orð eru ekki hugsuð sem æviminning um hina mætu konu sem nú er kvödd. Þau eru aðeins kveðja til góðs félaga, með virðingu og þakklæti fyrir samfylgd og kynni.

Benedikt Sigurðsson.
-----------------------------------------------------------

Fyrir skömmu sagði við mig gáfuð og menntuð kona, að sorglegasta við það að eldast og ná háum aldri væri það hve marga vini og samferðamenn þyrfti að kveðja hinstu kveðju. Ástæðan fyrir þessum orðum var sú, að ég var að segja henni lát aldraðrar vinkonu og sveitunga okkar, Halldóru Eiríksdóttur frá Súðavík.

Þegar ég kom til Siglufjarðar í október 1943, þá tvítugur unglingur, þekkti ég fáa þar, bróðir minn var þar búsettur og þær systur Halldóra og Ríkey Eiríksdætur. Það fór þó svo, að leiðir okkar Dóru lágu fljótlega saman í félagsmálastarfi sósíalista og verkalýðshreyfingar. Þau hjónin Dóra og Þóroddur voru þar í forystu, virk og vinsæl meðal samherja.

Dóra vakti athygli hvar sem hún fór, bar sig með reisn og myndugleika, forkur dugleg til verka og húsmóðir var hún með afbrigðum mikilhæf, enda reyndi oft á það. Þau Þóroddur voru sérlega gestrisin og heimilið opið í þágu flokks og verkalýðshreyfingar. Mörg voru þau ráð sem ráðin voru yfir kaffibolla heima hjá þeim Dóru og Dodda.

Tímans elfur áfram rennur. Langt er síðan bæjarsamfélagið á Siglufirði sá á bak þeim hjónum. Fyrst Þóroddi yfir móðuna miklu, seinna Dóru sem flutti búferlum til Reykjavíkur þar sem hún átti heim allmörg síðustu árin. Ég hugsa hlýtt til þeirra ára sem við áttum samstarf í þágu okkar sameiginlegu hugsjónar um frelsi, jafnrétti og bræðralag allra manna. Með þessum fáu og fátæklegu kveðjuorðum verður ekki mikil saga rakin.

En að leiðarlokum finnst mér ljúft að minnast margra góðra stunda í félagsskap Dóru og hennar mæta manns. Og með hlýjum huga hugsa ég til Dóru á kveðjustund. Börnum hennar og fjölskyldum þeirra votta ég dýpstu samúð og hluttekningu. Blessuð sé minning hennar.

Einar M. Albertsson.
-------------------------------------------------- 

Þeim fækkar nú óðum sem settu svip sinn á Siglufjörð og siglfirskt mannlíf á fyrrihluta og um miðbik þessarar aldar. Fólkinu sem valdist til forystu í verkalýðsmálum á þeim stað á landinu þar sem stéttaátökin voru hvað hörðust, byltingin í atvinnuháttum örust, óvissan um afkomu og vinnu ótryggust en félagsandinn og samhjálpin órækust. í þessum hóp var Halldóra Eiríksdóttir sem ung valdist til forystu í samtökum verkakvenna á Siglufirði og átti m.a. sæti í stjórn Brynju um nokkurra ára skeið.

Áhugi og skoðanir Halldóru á verkalýðsmálum og stjórnmálum var alla tíð afdráttarlaus og hún fór ekki í launkofa með eða skammaðist sín fyrir að hún var sósíalisti. Sigrar verkalýðshreyfingarinnar og barátta hennar fyrir bættum kjörum og réttlátara þjóðfélagi, verkföll og átök, voru í hennar huga ekki neitt sem þurfti að endurskoða, fela eða fyrir  verða sig fyrir.

Barátta og fórnir Þórodds manns hennar, Ríkeyjar systur hennar og Sigríðar tengdamóður hennar auk allra annarra samherja og vina færðu bæði siglfirskri verkalýðsstétt og öllu vinnandi fólki á landinu bætt kjör og aukið réttlæti. Störf þessa fólks alls færði okkur nær því þjóðfélagi, jöfnuðar, frelsis og réttlætis sem hugsjón okkar stendur til.

Ábyrgð okkar er sú að varðveita þessa sögu og minninguna um fólkið sem af ósérplægni og dirfsku braut leiðina. Þar hlýtur minningin um Dóru og Þórodd að lifa meðal okkar sem voru svo lánsöm að kynnast þeim og reyndar öllum þeim sem láta sig sögu verkalýðsbaráttunnar einhverju varða.

Sá sem þetta ritar var svo lánsamur að kynnast Dóru og Þóroddi fyrir næstum 30 árum þegar hann eitt sumar fór að venja komur sínar á Laugaveg 7. Ína Illugadóttir dvaldi þá hjá þeim hjónum og vann á stöðinni hjá Þóroddi. Kunningsskapur og vinátta var með foreldrum hennar og þeim Dóru frá fornu fari, en móðir Ínu var þá nýlega látin.

Það er skemmst frá því að segja að Dóra og Þóroddur tóku mér vel og lögðu til gott orð. Sannast að segja tók Dóra að sér tengdamóðurhlutverkið en Þóroddur lagði inn pólitíkina og ómældan og dýrmætan sjóð fróðleiks frá átakatímum í siglfirskri sögu. Þegar við Íná hófum búskap á Siglufirði áttum við til þeirra margt að sækja enda ekki laust við að við fyndum að þau Dóra bæru hag okkar og búskaparbasl nokkuð fyrir brjósti.

Á heimili þeirra Þórodds og Dóru var búið af rausn og myndarskap enda þau samhent í höfðingsbrag. Þangað áttu margir erindi sem tengdust stjórnmálum, bæjarpólitík, verkalýðsmálum og atvinnurekstri á Siglufirði. Þar var líka glatt á hjalla og skemmtan góð. Eftir að beinum afskiptum Dóru af verkalýðsmálum lauk tók hún fullan þátt í umsvifum og félagsstörfum Þórodds.

Skoðanir hennar á mönnum og málefnum komu skýrt og skilmerkilega til skila í fjörugum samræðum við allan þann hóp sem átti leið á Laugaveginn. Hún hafði þá reisn og djörfung í framkomu og málflutningi sem urðu til þess að eftir örðum hennar var tekið. Hún hafði alist upp við kröpp kjör og harða lífsbaráttu en hún dró líka ályktanir af eigin reynslu og samherja sinna og fór ekki dult með hver sú niðurstaða var. Hugsjón hennar um betra mannlíf var skýr og klár. Þannig var og hugsaði Dóra til síðasta dags. Margt er í heiminum hverfult er hugsjónirnar lifa og hún var sannarlega merkisberi göfugra hugsjóna.

Við Ína minnumst nú góðra stunda frá árunum sem við áttum með Dóru og Þóroddi á Siglufirði enda eigum við þeim margt að þakka. Hugur okkar er hjá börnum þeirra, Margréti, Eiríki, Guðmundi og Steinþóri, þau hafa mikils misst. En minning um Þórodd og Dóru lifir meðal allra þeirra sem virða verk og baráttufólksins sem ruddu brautina, fórnuðu og börðust til þess að frelsi, jafnrétti og bræðralag mætti verða hlutskipti alþýðu manna. í þeirra hópi var Halldóra Eiríksdóttir, þess vegna mun hún lifa.

Gunnar Rafn Sigurbjörnsson.